کتاب شناسی
در تفسیر المیزان
عنوان: معرفی کتاب «بررسی روش تفسیر قرآن به قرآن در تفسیر المیزان»
نویسنده: آیت الله سید جعفر سیدان
تعداد صفحات: 32 صفحه
زبان: فارسی
مشخصات نشر: مشهد: انتشارات پارسیران، ۱۳۹۲ ش.
تلفن مرکز پخش: ۳۸۵۱۸۶۵۵ ـ ۰۵۱
معرفی نامه
اثر حاضر، برگرفته از فصلنامه پژوهشهای قرآنی است.
این فصلنامه در سال ۱۳۷۶ به شماره ۱۰ ـ ۹ «ویژه تفسیر المیزان» گفتگویی با استاد سیدجعفر سیدان ترتیب داده بود که با عنوان «گفتگو با استاد سیدجعفر سیدان» به چاپ رسید.
بعد به جهت درخواست برخی از عزیزان با عنوان «بررسی روش تفسیر قرآن به قرآن در تفسیر المیزان» تجدید چاپ شد تا مورد استفاده همگان قرار گیرد.
هدف این کتاب مشخص کردن روش تفسیری در تفسیر المیزان می باشد. حضرت آیت الله سیدان در ابتدای این کتاب و در پاسخ به این سؤال که ارزیابی شما از المیزان و شخصیت نویسنده آن نسبت به دیگر تفاسیر چیست؟
به ابعاد روشن و ممتاز تفسیر المیزان می پردازند، ایشان شخصیت علامه طباطبایی را تمجید می کنند و می فرمایند:
تبحّر بسیار بالای علامه در علوم عقلی و نقلی و اهتمام ایشان به کار تفسیر و عزم ایشان بر استقصاء تفصیل و تحقیق و بسط کلام، سبب شده است تا مجموعه تفسیر المیزان، حاوی بررسی هایی عمیق و اصیل باشد.
حضرت استاد پس از شمردن امتیازهای تفسیر المیزان به نظر مرحوم علامه طباطبایی در باب تفسیر قرآن به قرآن مبنی بر اینکه جز در زمینه آیات الأحکام و برخی آیات معاد و قصص، سایر آیات قرآن بی نیاز از غیر خود می باشد، می پردازند و بعد از بیان چند نکته لازم، می فرمایند:
اگر بگوییم یکی از راه های تفسیر قرآن، این است که بوسیله خود آیات تفسیر شود، سخن درستی است، اما اگر بگوییم تنها راه صحیح، تفسیر قرآن به قرآن است، و نیازی به بیان پیامبر و عترت پیامبر نیست، این اشکال پدید می آید که در برخی زمینه ها قادر به رفع ابهام آیه بوسیله خود آیات نیستیم و بیان معصوم(ع) است که رفع ابهام می کند.
سپس ایشان دلایل علامه را بیان می کنند و در همین راستا به نقد ادله ایشان می پردازد.
در ادامه حضرت استاد نقدی را بر بیان علامه درباره حدیث ثقلین ایراد می کنند و می فرمایند:
حاصل کلام علامه این است که قرآن و عترت هر دو حجیت دارند، اما هر یک مستقل از دیگری است، و لازم نیست که به یکدیگر وابسته باشند، ولی به خوبی روشن است که حدیث شریف توصیه به تمسک به هر دو دارد و اینکه این دو بایستی با هم در نظر گرفته شوند و در بیانات ائمه(ع) فراوان آمده است که ما بیانگر قرآن هستیم.
حضرت استاد سپس در جواب این سؤال که کاستی های تفسیر المیزان یا روش آن را در چه می بینید؟ می فرمایند:
در مواردی به نظر می رسد، برخی از آیات که در کنار آن حدیثی رسیده است و آن آیه را تفسیر کرده است، به دلیل آنکه حدیث مزبور مورد توجه قرار نگرفته است، آیه نیز آنگونه که مناسب بوده، تبیین نشده است، و ایشان آیه 35 سوره ص را از جمله این موارد می شمارند و مورد بررسی قرار می دهند.
حضرت استاد در انتها این مطلب را متذکر می شوند که با توجه به اصرار مرحوم علامه بر روش تفسیر قرآن به قرآن و دخالت ندادن مطالب دیگر و موفقیت ایشان در بسیاری از موارد، اما گاهی اُنس با مسائل عقلی تأثیر خود را گذاشته است، ایشان به عنوان نمونه می فرماید:
علامه پس از نقل روایتی از پیامبر با این عبارت «تفکروا فی خلق الله ولاتفکروا فی الله فتهلکوا» اینگونه می نویسد:
أقول و فی نهی عن التفکر فی الله سبحانه روایات کثیرة اُخر مودعة فی جوامع الفریقین، والنهی إرشادی متعلق بِمَن لایحسن الورود فی المسائل العقلیة العمیقة، فیکون خوضه فیها تعرضاً للهلاک الدائم.
ایشان بعد از ذکر عبارت علامه چنین برداشتی را از این روایت، حاصل اُنس با مسائل عقلی می دانند و می فرمایند: روشن است که از ظاهر روایت اینگونه که علامه بیان کردند استفاده نمی شود.